معادن روباز:

کانسارهایی که در سطح زمین یا نزدیکی سطح زمین و در مناطق کم عمقی کمتر از ۱۵۰ متر قرار گرفته اند و از گسترش قابل ملاحظه ای برخوردارند، در اصطلاح «معادن روباز» گفته می شود.

امروزه در جهان بین ۷۰ تا ۹۰ درصد مواد معدنی همچون سنگ آهن، کان سنگ مس، زغال سنگ، آزبست، فسفات، بوکسیت و منگنز از معادن روباز استخراج می شوند. تقریبا تمام مواد ساختمانی و حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد زغال سنگ و اورانیوم نیز از معادن روباز استخراج می شوند.

بزرگترین معادن روباز ایران:

ایران با وجود ۶۸ ماده شناخته شده معدنی یکی از کشورهای معدن خیز جهان محسوب می شود. از آنجایی که بیشتر ذخایر معدنی در ایران رخنمون سطحی دارند از این رو بیشتر معادن بزرگ ایران به شکل روباز هستند.

معدن مس سرچشمه:

معدن مس سرچشمه بزرگ ترین تولید کننده مس ایران، یکی از مجموعه های شرکت ملی صنایع مس ایران است که در استان کرمان واقع شده، یکی از بزرگترین معادن روباز مس دنیا و بزرگترین معدن روباز در خاورمیانه به شمار می رود. ذخیره زمین شناسی معدن مس سرچشمه افزون بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن «سنگ سولفوری» با عیار متوسط ۷/۰ درصد است.

معدن مس سونگون:

معدن مس سونگون ورزقان واقع در استان آذربایجان شرقی نیز یکی از بزرگترین معادن روباز جهان به شمار می رود. هم اکنون بیش از 2 میلیارد تن ذخیره زمین شناسی و بیش از یک میلیارد تن ذخیره قابل استخراج در این معدن موجود است.

عناصر همراه کان سنگ این معدن طلا، نقره، مولیبدن و رینیوم و غیره وجود دارد. سابقه معدنکاری در معدن سونگون به دو قرن پیش یعنی دوره قاجاریه بازمی گردد.

معدن سنگ آهن چادرملو:

معدن سنگ آهن چادرملو واقع در قلب مرکزی ایران در استان یزد، به عنوان بزرگترین تولیدکننده کنسانتره سنگ آهن در کشور، یک معادن روباز به شمار می رود. ذخیره قابل استخراج معدن چادرملو به میزان ۳۲۰ میلیون تن است.

لازم به یادآوری است که معدن چادرملو در سال ۱۳۱۹ اکتشاف شده است.

معدن سنگ آهن گل گهر:

معدن سنگ آهن گل گهر در نزدیکی سیرجان واقع در استان کرمان است. این معدن یکی از بزرگترین معادن روباز ایران به شمار می رود. ذخیره احتمالی این معدن یک میلیارد تن و ذخیره قطعی ۲۱۹ میلیون تن است که برزگترین معدن سنگ آهن خاورمیانه محسوب می شود. هم اکنون تولیدات حاصل از سنگ استخراجی این معدن سنگ آهن، کنسانتره سنگ آهن، گندله و سنگ دانه بندی شده است.

معدن طلای موته:

معدن طلای موته به عنوان یک معدن روباز، در نزدیکی روستای موته و نزدیک به شهرهای دلیجان و گلپایگان در استان اصفهان واقع شده است. این معدن طلا، دارای ۹ کانسار طلادار است. در حال حاضر به صورت سالانه ۲۰۰ کیلوگرم طلا از این معدن به دست می آید.

معدن سرب و روی انگوران:

معدن سرب و روی انگوران واقع در استان زنجان است. این معدن روباز بزرگترین تولیدکننده سرب و روی ایران و همچنین بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه به شمار می رود. معدن سرب و روی انگوران دارای بخش های روباز و زیرزمینی است که ذخیره بخش روباز آن حدود ۸ میلیون تن برآورد شده است.

معدن سنگ آهن سنگان:

مجموعه کانسار های سنگ آهن سنگان در فاصله حدود 300 کیلومتری جنوب شرقی مشهد، 68 کیلومتری جنوب غربی تایباد، 40 کیلومتری جنوب شرقی خواف و 18 کیلومتری شمال شرقی سنگان در استان خراسان رضوی و نزدیک مرز افغانستان قرار دارد.
محدوده در برگیرنده این مجموعه کانساری به شکل مستطیلی به طول تقریبی 22 کیلومتر و عرض 10 کیلومتر می باشد که شامل کانسار های غربی (پنج کانسار تپه قرمز،A،B، C شمالی و C جنوبی )کانسار های مرکزی (دو کانسار باغک و دردوی) و کانسار های شرقی (شش کانسار شماره I الیVI) می باشد. حداکثر ارتفاع منطقه 1812 متر می باشد. این منطقه دارای آب و هوای کویری خشک و با متوسط بارندگی سالیانه 150 تا 250 میلی متر در سال همراه با وزش بادهای تقریباً دائمی است که در 6 ماهه ی اول سال سرعت آن به بیش از 50 کیلومتر در ساعت می رسد.

انواع روش های استخراج معادن روباز:

روش هایی که برای استخراج معادنی که کانسارهای آنها در سطح یا نزدیک سطح زمین قرار دارند، به کار گرفته می شوند، روش های استخراج معادن روباز یا سطحی نام دارد.

در انواع روش های استخراج از معادن روباز، عملیات باطله برداری در فضای باز انجام می گیرد که البته این استخراج برحسب نوع ذخیره و شیوه استخراج به چند روش زیر انجام می گیرد:

روش روباز:

در روش روباز استخراج به صورت پله ای صورت می گیرد و ایجاد پله ها تا عمقی که استخراج همراه با ضرر نباشد، انجام می گیرد. این روش بیشتر برای معادن سنگ آهن و مس و ذخایری که به صورت توده ای با عیار متوسط و کم هستند، طراحی می شود

در روش روباز مواد پس از برداشت به نقطه ای دورتر از محل استخراج حمل شده و این مواد در آنجا دامپ می شود. در بیش از ۸۰ درصد معادن روباز سیستم بارگیری شاول سیستم حمل، کامیون و ماده منفجره است.

روش سطح برداری:

روش سطح برداری که بیشتر در معادن زغال سنگ، بوکسیت و فسفات کاربرد دارد، با ایجاد برش جعبه گونه یا بلوکی انجام می شود. برای نمونه در معادن زغال سنگ ابتدا سطح را برمی دارند و پس از آن زغال سنگ را استخراج می کنند. در مرحله برش های بعدی به موازات برش اولیه زده خواهد شد

استخراج کواری:

استخراج کواری بیشتر در معادن غیرفلزی مانند سنگ آهک، گرانیت و ماسه سنگ به کار گرفته می شود. این روش مانند روش روباز است که از مواد منفجره استفاده می شود، البته در این روش مواد منفجره برای خرد کردن به کار گرفته نمی شود، بلکه برای ایجاد سطح آزاد مورد استفاده قرار می گیرد.

روش هیدرولیکی:

روش هیدرولیکی بیشتر برای معادن طلا و نقره به کار گرفته می شود که ارزش اقتصادی کانسار بالاست و به کارگیری آن بستگی به موقعیت ذخیره معدنی دارد. این روش بیشتر برای استخراج فلزات قیمتی از کف دریاچه ها و دریاها به کار گرفته می شود که استخراج آنها با روش سطحی ممکن نیست.

گردشگری از معادن روباز:

یک معدن روبازی که دیگر ذخیره یا کانسار قابل استخراجی از جمله مواد معدنی، سنگ ها و کانی های قیمتی ندارد، به جای تبدیل شدن به یک مکان متروک می تواند محلی برای درآمدزایی باشد. با توجه به این موضوع بسیاری از کشورها پس از به اتمام رسیدن ذخایر معدنی در معدن روباز اقدام به ساخت دریاچه های مصنوعی یا استفاده از فضای اطراف معدن می کنند تا این محدوده ای که ذخایر آن به اتمام رسیده است را تبدیل به یک منطقه گردشگری کنند.

برای نمونه دولت بلغارستان در یکی از معادن مس روباز خود که واقع در نزدیکی شهر مونتانا واقع شده است، اقدام به ایجاد یک دریاچه مصنوعی کرده است. استخراج مواد معدنی مس در این معدن در سال 1950 میلادی آغاز و در دهه 1980 میلادی نیز به پایان رسید. پس از اتمام معدن گودال عظیمی در محل معدن شکل گرفت که به «گودال برکلی» معروف شد. در حال حاضر این گودال با آب پر شده و به یکی از مقاصد گردشگری جذاب تبدیل شده است.